Coronavirus & Ondernemingsrecht
15 maart 2020

Antwoorden op veelgestelde ondernemingsrechtelijke vragen

De uitbraak van het coronavirus heeft geleid tot een aantal vergaande maatregelen die veel impact hebben op het dagelijks leven. Dit roept ook veel vragen op bij ondernemers.

Veel ondernemers zien zich als gevolg van de crisis geconfronteerd met een situatie die dermate veel afwijkt van de normale gang van zaken dat de verplichtingen uit een contract niet of niet zonder grote financiële schade kunnen worden nagekomen.

Denk bijvoorbeeld aan de horeca ondernemer die wordt gemaand tot het betalen van huur voor een pand dat hij van de overheid niet mag gebruiken als restaurant. Of aan de ondernemer die producten moet maken en/of uitleveren, maar door personeelsgebrek daar niet of maar deels toe in staat is.

In vrijwel alle gevallen zal de ondernemer moeten bepalen of een beroep op overmacht, dan wel een beroep op onvoorziene omstandigheden uitkomst kan bieden.

Overmacht

Gevolgen

Een beroep op overmacht heeft – indien dit rechtsgeldig kan worden gedaan – tot gevolg dat:

• de verplichting die door de overmacht getroffen wordt niet hoeft te worden nagekomen;
• dat degene die zijn verplichting niet nakomt ook geen schadevergoeding verschuldigd wordt.
• bovendien heeft hij in dat geval het recht om de overeenkomst te ontbinden.

Wanneer beroep op overmacht

De wet biedt partijen de mogelijkheid van een beroep op overmacht. Dat beroep slaagt als:

• degene die dat beroep doet kan aantonen dat de omstandigheid die leidt tot overmacht niet door hem is veroorzaakt en
• ook niet voor zijn rekening hoort te komen.

De gedwongen sluiting van een horecazaak op last van de overheid is daar een voorbeeld van. De horeca ondernemer zal zich tegenover toeleveranciers en mogelijk ook de verhuurder kunnen beroepen op het overmachtsbegrip uit de wet.

In veel gevallen zal de omschrijving van welke gevallen overmacht inhouden ook geregeld zijn in contracten. Dan gaat de daarin opgenomen bepaling voor op de wettelijke bepaling. Het hangt dan sterk van de inhoud van de bepaling in het contract af of een beroep op overmacht mogelijk is of niet.

Onvoorziene omstandigheden

Naast een beroep op overmacht biedt een beroep op onvoorziene omstandigheden mogelijk kansen voor ondernemers.

Wanneer onvoorzienbare omstandigheden

Als vertrekpunt geldt dat de ondernemer en zijn contractspartij het risico dat zich verwezenlijkt bij het sluiten van het contract niet voor ogen hebben gehad (voorzien hebben). Niet expliciet maar ook niet impliciet.

In eerdere gevallen hebben partijen bijvoorbeeld geprobeerd om de kredietcrisis als onvoorziene omstandigheid op te voeren. Dat lukte niet, nu het verslechteren van economische omstandigheden regelmatig voorkomt en dat geacht wordt stilzwijgend in de afspraken te zijn meegewogen. Met het coronavirus ligt dat mogelijk anders, omdat de draconische gevolgen daarvan onvergelijkbaar zijn met welke gezondheidscrisis dan ook.

Afspraak is afspraak?

Als die horde genomen is, en dat zal in dit geval waarschijnlijk vaak mogelijk zijn, dan volgt de hamvraag: is het redelijk van de contractspartij om de getroffen ondernemer desondanks toch strikt aan de afspraken te houden.

De beoordeling daarvan ligt bij de rechter. Die zal terughoudend zijn om in te grijpen in de bestaande afspraken, maar heeft de bevoegdheid om deze afspraken ofwel te wijzigen ofwel gedeeltelijke of gehele ontbinding toe te staan.

Zo’n beslissing ziet niet alleen op de periode na het oordeel van de rechter; deze mag terugwerkende kracht daaraan verlenen, en daarmee bepalen (weer in het geval van de horeca ondernemer wiens pand gedwongen gesloten wordt) dat een wijziging van de afspraken, bijvoorbeeld een verlaging van de huurprijs, van kracht is geweest vanaf de dag dat het kabinet besloot om restaurants te sluiten.

Conclusie

In beide gevallen, dus bij een beroep op overmacht en een beroep op onvoorziene omstandigheden, hangt veel af van de feitelijke situatie.

Bovendien is het maar de vraag of de gevolgen van het coronavirus en de daarbij getroffen maatregelen daarmee ook volledig voor rekening van een contractspartij kunnen of moeten worden gelaten. Deze partijen hebben evenzeer te lijden onder de situatie, en hebben ook part noch deel aan het ontstaan daarvan. Een praktische uitkomst zal in veel gevallen zijn dat partijen de last op de een of andere manier delen.

Tip

Het goed onderbouwen van een beroep op overmacht of onvoorziene omstandigheden is dan ook een must voor elke ondernemer. Ook om daarna in overleg met zijn contractspartij tot een oplossing te komen, waarmee het effect van de huidige crisis in ieder geval tijdelijk kan worden afgewend of gedempt.

Terug naar overzicht